Mamy dość! Kiedy w końcu jako społeczeństwo nauczymy się, że na kompromisy naprawdę nie ma już miejsca? Za dużo wiemy, żeby błędne decyzje usprawiedliwiać brakiem informacji. Weźmy się do roboty i zacznijmy działać. Powiedzmy wprost – albo kupujemy ubrania fair, albo wcale!

Od tego roku jako pierwsza w Polsce marka fashion możemy poszczycić się certyfikatem Fairtrade. W tekście wyjaśniamy, dlaczego w przemyśle modowym jest on krokiem milowym w walce o ochronę środowiska i prawa człowieka.

• Sytuacja 1: Ile wody wypijasz w ciągu dnia? Litr? Dwa litry? Wyobraź sobie, że jej zapas wystarczy Ci na 1360 dni, czyli trzy lata i prawie dziewięć miesięcy. A teraz wyobraź sobie, że dokładnie tyle samo wody potrzebne jest, żeby wyprodukować tylko jeden T-shirt. Poczekaj, to ile masz ich w szafie?

   

• Sytuacja 2: Przypomnij sobie swoje dzieciństwo. Co Cię interesowało? Z którymi znajomymi spędzałeś najwięcej czasu? Pamiętasz swoją pierwszą pracę? Pies sąsiadki uwielbiał chodzić z Tobą na spacery, a Ty cieszyłaś się z drobnych oszczędności, za które mogłaś pójść do kina. A teraz wyobraź sobie, że masz dziesięć lat i praktycznie cały swój „wolny” czas poświęcasz na… pracę na plantacji bawełny. Nie chodzisz do szkoły, nie masz ulubionych zajęć, kolegów i koleżanek, nie masz szansy na zadbanie o swoją przyszłość.

   

• Sytuacja 3: Masz ochotę na mały zakład? 10 złotych na dzień – wystarczy, żeby „przeżyć”? Co uda Ci się kupić? Z czego będziesz musiała zrezygnować? Z kawy na mieście czy soku, który pojawił się w torbie, sama nawet nie wiesz kiedy? A teraz pomyśl, że wystarczą krótka zmiana pogody i nieudane plony i zakład się nie odbywa – za wielomiesięczną pracę nie dostajesz nawet kilku złotych.

   

Trzy historie, trzy sytuacje i miliony ludzi, którzy na co dzień ich doświadczają. Z czego to wynika? Z niesprawiedliwości społecznej, do której doprowadza… no właśnie – co? Brak informacji? Przecież mamy do niej dostęp! Kolonializm? Został obalony sporo ponad pół wieku temu! Ciągła chęć posiadania nowych rzeczy? Przyjrzyjmy się w końcu własnym decyzjom i wyborom, od których zależy, jak funkcjonuje (nie)sprawiedliwość społeczna.

Czym jest Sprawiedliwy Handel?

Sprawiedliwy Handel (ang. Fair Trade) to idea wspierania rozwoju krajów globalnego Południa poprzez tworzenie z nimi wymiany handlowej opartej na specjalnych zasadach (znacznie bardziej korzystnych niż te panujące na rynku międzynarodowym). Osiągnięcie tego stanu jest możliwe dzięki trzem wartościom:

1. uczciwej cenie za produkty,
2. sprawiedliwym płacom i odpowiednim warunkom socjalnym dla pracowników,
3. przejrzystości, uczciwości i szacunku w relacjach handlowych.

    

Żeby wyróżnić produkty, które powstały w oparciu o wspomniane wartości, stosuje się odpowiednie certyfikaty. Jednym z nich jest certyfikat Fairtrade. To system oznaczeń wprowadzony przez Fairtrade International, nadawany produktom, które pozytywnie przeszły audyt niezależnej organizacji kontrolującej standardy powstawania produktu. Standardy te weryfikowane są w ramach systemów certyfikacji Organizacji Sprawiedliwego Handlu.

Fairtrade w konkretach

• Łańcuch dostaw

   

Każdy produkt ze znakiem Fairtrade (niezależnie od tego, czy to jedzenie, odzież czy akcesoria) to konkretne zmiany w życiu ludzi, którzy na każdym etapie brali udział w ich powstawaniu: rolników, kierowców, szwaczek.

• Cena minimalna i premia Fairtrade, czyli standardy ekonomiczne

   

Dzięki Fairtrade zawieranie umów handlowych na uczciwych zasadach jest łatwiejsze. Rolnicy zrzeszeni w ramach spółdzielni mają zagwarantowaną cenę minimalną za swoje plony. Co to oznacza? Jeżeli cena surowca (bawełny, kawy, owoców itp.) nagle spadnie poniżej stawki Fairtrade, rolnicy dostają ustaloną cenę minimalną, a gdy cena rynkowa jest wyższa od minimalnej – wówczas rolnicy dostają cenę rynkową¹. Dlaczego stabilne ceny są tak ważne? Nic odkrywczego: poczucie bezpieczeństwa (w tym ekonomicznego) to jeden z bardziej komfortowych stanów, w jakich może znaleźć się człowiek. Jest niezbędny do prawidłowego rozwoju. Poza tym z góry ustalone stabilne ceny umożliwiają pokrycie kosztów zrównoważonej produkcji i zabezpieczają producentów przed wahaniami cen na rynku. Rolnicy, którzy zrzeszają się w ramach spółdzielni, mają też większe szanse w negocjacjach z kupcami surowców – wspólnie mogą osiągnąć o wiele lepsze warunki współpracy. Ważnym elementem ekonomicznego wymiaru Sprawiedliwego Handlu są również premie Fairtrade – przeznaczane na realizacje projektów służących m.in. rozwojowi społecznemu (wsparcie edukacji i opieki zdrowotnej lokalnej społeczności – takie premie były wypłacane rolnikom na przykład podczas epidemii COVID-19), poprawę wydajności produkcji (zakup nowych maszyn) czy ochronę ekosystemu (sadzenie drzew). Co ważne – decyzję o tym, na co będzie przeznaczona premia, w demokratyczny sposób podejmują rolnicy.

• Przestrzeganie praw człowieka i praw pracowniczych, czyli standardy społeczne

   

Ustalenia Fairtrade nie pozwalają na pracę wykonywaną pod przymusem i niewolniczą pracę dzieci². Fairtrade przeciwstawia się również dyskryminacji – w wielu krajach kobiety wciąż nie dostają zarobionych przez siebie pieniędzy – wypłaty trafiają do mężczyzn, którzy są związani z pracownicami. W spółdzielniach certyfikowanych przez Organizacje Sprawiedliwego Handlu głos kobiet jest tak samo ważny jak głos ich kolegów, otrzymują też takie samo wynagrodzenie oraz obejmują stanowiska kierownicze. Innym ważnym obszarem, na który wpływa certyfikat, jest bezpieczeństwo warunków pracy w przetwórniach bawełny oraz szwalniach³. Przestrzeganie zasad BHP oraz praw pracowniczych kontrolowane jest na każdym etapie łańcucha dostaw.

• Poszanowanie i ochrona środowiska naturalnego, czyli standardy środowiskowe

   

Trzecim obszarem, który obejmuje certyfikacja Fairtrade, jest ochrona środowiska naturalnego. Organizacje Sprawiedliwego Handlu podpowiadają rolnikom, jak odpowiednio gospodarować wodą, dobrze składować odpady i troszczyć się o żyzność ziemi. Przykład? Bawełna Fairtrade podlewana jest deszczem⁴ – w ten sposób zmniejsza się ślad wodny regionu. Stosowanie środków ochrony roślin oraz nawozów jest ściśle kontrolowane. W miejscach szczególnie cennych dla lokalnej bioróżnorodności rolnicy zobowiązani są do jej zachowania (i zwiększania). Co ważne – nie są to standardy narzucone w nieprzemyślany sposób. We wdrażaniu rozwiązań rolnicy mogą liczyć na wsparcie Fairtrade – uczestniczą w szkoleniach, podczas których uczą się, jak produkować naturalne nawozy⁵, walczyć ze szkodnikami czy ograniczać negatywny wpływ na uprawy⁶ nasilających się zmian klimatu.

„Aktualnie w systemie Fairtrade działa około 45 tysięcy rolników uprawiających bawełnę Fairtrade, z czego trzy czwarte mieszka w Indiach. Dzięki Fairtrade życie tych rolników i ich rodzin ulega poprawie. Fairtrade udowadnia, że przemysł odzieżowy może być etyczny dla wszystkich. W obecnej sytuacji związanej z pandemią okazywanie solidarności z rolnikami i pracownikami nabiera jeszcze większego znaczenia” – Fairtrade Polska

KOKOworld wśród firm z certyfikatem Fairtrade

Starania o zdobycie certyfikatu Fairtrade zaczęliśmy w KOKOworld w 2018 roku. Podczas dwóch lat intensywnego ubiegania się o to odznaczenie wykonaliśmy ogrom bardzo dużych dla naszej marki kroków. Doprowadziły nas one do miejsca, z którego śmiało możemy powiedzieć, że spełnia się jedno naszych największych marzeń. Dlaczego? Bo mamy pewność, że produkty oznaczone logo Fairtrade (nasze produkty!) powstały w sposób maksymalnie uczciwy i ekologiczny, co więcej – standardy te obowiązywały na każdym etapie ich produkcji – od zbiorów na polu z bawełną, przez odziarnianie, produkcję przędzy, tkanin, aż po szycie i wykańczanie projektów. Nasze ubrania nie tylko nie szkodzą – one stwarzają szansę na rozwój i poprawę warunków życia. Pokazują, że zmiana jest możliwa i zależy od nas!

Na co musieliśmy zwrócić uwagę, starając się o certyfikat

Biorąc pod uwagę fakt, że niewiele polskich firm ma certyfikat Fairtrade, sporą część przeprawy musieliśmy pokonać na samodzielnie – bez podpowiedzi i wsparcia „znajomych z branży”⁷. Zaskoczyło nas, że szyjąc w Polsce nie będziemy mogli otrzymać certyfikatu. Musieliśmy znaleźć certyfikowaną szwalnię Fairtrade, co nie było łatwe – na świecie jest ich kilkanaście. Nawiązaliśmy kontakt ze Szwalnią Reacher Apparels z Indii. Wycena, odszycia, uzgodnienia warunków handlowych – wszystko zajęło nam dwa lata. Oprócz tego musieliśmy odpowiedzieć na szereg pytań stawianych przez Fairtrade International oraz założyć specjalne konto, w którym raportujemy sprzedaż produktów i za pomocą którego odprowadzamy procent z ich sprzedaży. Konieczne było także poddanie procesowi weryfikacji wszystkich metek – zarówno papierowych, jak i bawełnianych.

Dlaczego certyfikat Fairtrade jest ważny (nie tylko dla mnie)?

Skoro już wiesz, że wiele zależy od Ciebie, zobacz, na co dokładnie wpływa decyzja o wyborze produktu z Fairtrade. Kupując z certyfikatem…

• Pomagasz w zwalczaniu ubóstwa – premia Fairtrade przeznaczana jest w dużym stopniu na modernizację i poprawę wydajności produkcji. Ułatwia to rolnikom wydostanie się z kręgu ubóstwa.

   

• Masz zaufanie do producenta – wiesz, że proces produkcji przeszedł niezależne audyty – masz pewność, że zasady Sprawiedliwego Handlu zostały zachowane.

   

• Jesz (i nosisz się) bez GMO – żywność z certyfikatem (ale również bawełna) nie może być modyfikowana genetycznie.

   

• Dostajesz produkt wysokiej jakości – standardy Fairtrade wymagają inwestowania w szkolenia i modernizację metod uprawy gleby, a to przekłada się na poprawę jakości produktów.

   

• (nasz ulubiony punkt) Śpisz spokojnie – wiesz, że Twoje wybory są mądre, nie tylko nie krzywdzą, ale pozwalają na budowanie świata, który jest bardziej #fair.

   

Sytuacja 4: Jesteś młodą dziewczyną – żoną, mamą rocznego synka. Idziesz do swojej pierwszej pracy. Twoje zarobki są pewne, a warunki w których wykonujesz powierzone Ci zadania, nie zagrażają Twojemu zdrowiu. Cała Twoja rodzina objęta jest opieką lekarską. Wracając do domu, myślisz o szkole swojego dziecka i cieszysz się, że będzie mogło bezpiecznie się uczyć. Nie możesz się doczekać, kiedy razem z mężem pomożecie mu wybrać dodatkowe zajęcia – może angielski albo siatkówka? Jedna decyzja może przecież tyle zmienić...

1 W Indiach cena minimalna Fairtrade za 1 kg bawełny wynosi 0,44 euro (lipiec 2020).

2 Praca dzieci nadal stanowi poważny problem przy zbiorach bawełny w krajach takich jak Indie, Egipt, Uzbekistan czy Tadżykistan.

3 Według Światowej Organizacji Zdrowia co roku na całym świecie dochodzi do ok. 20 000 zgonów w wyniku przypadkowego zatrucia pestycydami.

4 Do wyprodukowania 1 kg surowej bawełny potrzeba nawet do 10 000 litrów wody. Szacuje się, że uprawa bawełny odpowiada za 1–6 światowego zużycia wody słodkiej.

5 W krajach rozwijających się około 50% wszystkich pestycydów stosuje się przy uprawie bawełny. Ma to szkodliwy wpływ zarówno na środowisko naturalne, jak i na narażonych na kontakt z tymi środkami ludzi.

6 Bawełna Fairtrade pochodzi obecnie z sześciu krajów: Senegalu, Burkina Faso, Ugandy, Indii, Tadżykistanu i Kirgistanu.

7 Jedyną marką w Polsce, która produkuje odzież z certyfikatem Fairtrade jest Fairpants: https://fairpants.com/o-nas/.